जगातील १० पैकी ९ देशांशी भारताचा नुकसानीत व्यापार त्या ९ देशांकडून भारतातील आयात वाढली, तर निर्यात मात्र घटली

आंतरराष्ट्रीय स्तरावर व्यापार वृध्दीसाठी मोठस्तरावर करार-मदार केले जातात. त्या अनुषंगाने भारतानेही जागतिकस्तरावरील चीन, रशिया, सिंगापूर, कोरिया, हाँगकाँग, इंडोनेशिया, सौदी अरेबिया, इराक, युएइ यांच्यामध्ये अनेक वर्षापासून व्यापार केला जातो. मात्र मागील काही वर्षात यापैकी ९ देशांशी भारताने आयात-निर्यातीत नुकसान सोसत व्यापार करत असल्याची आकडेवारी पुढे आली आहे.

अधिकृत आकडेवारीनुसार, २०२३-२४ मध्ये चीन, रशिया, सिंगापूर आणि कोरिया या प्रमुख १० व्यापार भागीदारांपैकी नऊ देशांसह भारताने आयात आणि निर्यातीमधील फरक नोंदवला आहे. २०२२-२३ च्या तुलनेत चीन, रशिया, कोरिया आणि हाँगकाँगसोबतची तूट गेल्या आर्थिक वर्षात वाढली आहे, तर UAE, सौदी अरेबिया, रशिया, इंडोनेशिया आणि इराक यांच्याशी व्यापारातील अंतर कमी झाल्याची माहिती द हिंदूने आपल्या संकेतस्थळावरील वृत्तात दिली आहे.

२०२२-२३ मध्ये अनुक्रमे $८३.२ अब्ज, $४३ अब्ज, $१४.५७ अब्ज आणि $८.३८ बिलियनच्या तुलनेत २०२३-२४ मध्ये चीनसोबतची व्यापार तूट $८५ अब्ज, रशिया $५७.२ बिलियन, कोरिया $१४.७१ बिलियन आणि हाँगकाँग $१२.२ बिलियन झाली.

अमेरिकेला मागे टाकत २०२३-२४ मध्ये चीन भारताचा सर्वात मोठा व्यापारी भागीदार म्हणून २०२३-२४ मध्ये $११८.४ अब्ज द्विपक्षीय वाणिज्य सह उदयास आला आहे. तर भारत आणि अमेरिका यांच्यातील द्विपक्षीय व्यापार २०२३-२४ मध्ये $११८.२८ अब्ज होता. २०२१-२२ आणि २०२२-२३ दरम्यान वॉशिंग्टन हा नवी दिल्लीचा सर्वात मोठा व्यापार भागीदार होता.

सिंगापूर, युएइ UAE, कोरिया आणि इंडोनेशिया (आशियाई गटाचा भाग म्हणून) या चार प्रमुख व्यापार भागीदारांसोबत भारताचा मुक्त व्यापार करार आहे.

२०२३-२४ मध्ये भारताचा यूएससोबत ३६.७४ अब्ज डॉलरचा व्यापार अधिशेष आहे. अमेरिका अशा मोजक्या देशांपैकी एक आहे ज्यांच्याशी भारताचा व्यापार अधिशेष आहे. यूके, बेल्जियम, इटली, फ्रान्स आणि बांगलादेश यांच्याकडेही अधिशेष आहे.

गेल्या आर्थिक वर्षात भारताची एकूण व्यापार तूट २३८.३ अब्ज डॉलर इतकी कमी झाली आहे जी मागील आर्थिक वर्षात २६४.९ अब्ज डॉलर होती. आंतरराष्ट्रीय व्यापारी तज्ञांच्या मते, जर एखादा देश उत्पादन आणि निर्यातीला चालना देण्यासाठी कच्चा माल किंवा मध्यस्थ उत्पादने आयात करत असेल तर तूट नेहमीच वाईट नसते. मात्र, त्यामुळे देशांतर्गत चलनावर दबाव येतो.

इकॉनॉमिक थिंक टँक ग्लोबल ट्रेड रिसर्च इनिशिएटिव्ह (जीटीआरआय) ने म्हटले आहे की एखाद्या देशाबरोबर द्विपक्षीय व्यापार तूट ही एक मोठी समस्या नाही, जोपर्यंत ती आपल्याला त्या देशाच्या गंभीर पुरवठ्यावर जास्त अवलंबून ठेवत नाही. तथापि, वाढती एकूण व्यापार तूट अर्थव्यवस्थेसाठी हानिकारक आहे.

“वाढती व्यापार तूट, अगदी कच्चा माल आणि मध्यंतरी आयात करण्यापासूनही, देशाच्या चलनाचे अवमूल्यन होऊ शकते. कारण आयातीसाठी अधिक परकीय चलन आवश्यक असते. या घसरणीमुळे आयात अधिक महाग होते आणि तूट वाढवते,” अशी माहिती जीटीआरआय GTRI चे संस्थापक अजय श्रीवास्तव यांनी दिली.

अजय श्रीवास्तव पुढे म्हणाले की, वाढती तूट भरून काढण्यासाठी, देशाला परदेशी कर्जदारांकडून अधिक कर्ज घ्यावे लागेल, बाह्य कर्ज वाढते आणि यामुळे परकीय चलन साठा कमी होऊ शकतो आणि गुंतवणूकदारांना आर्थिक अस्थिरतेचे संकेत मिळू शकतात, ज्यामुळे परदेशी गुंतवणूक कमी होते. व्यापारी तूट कमी करण्यासाठी निर्यात वाढवणे, अनावश्यक आयात कमी करणे, देशांतर्गत उद्योगांचा विकास करणे आणि चलन आणि कर्ज पातळी प्रभावीपणे व्यवस्थापित करणे आवश्यक असल्याचे मतही यावेळी व्यक्त केले.